Danh mục

TỰ HÀO VỀ CỤ TỔ MẠC ĐĨNH CHI

25/02/2012

250 lượt xem

Nguyễn Quang Tuyến

Trong khoảng hơn 20 năm gần đây (1994-2012) do nỗ lực của cộng đồng con cháu họ Mạc, gốc Mạc, và đặc biệt có sự đóng góp to lớn của giới nghiên cứu, các nhà Sử học, nhất là từ thời kỳ đổi mới, họ Mạc và Nhà Mạc đã được minh oan, khẳng định những đóng góp xứng đáng cho lịch sử nước nhà. Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước rất quan tâm cho xây dựng, trùng tu nhiều công trình để ghi nhận công lao to lớn của Vương triều Mạc đã “dày công với nước, nặng đức với dân”. Chỉ tính từ năm 2004: Từ đường họ Mạc ở thôn Cổ trai, xã Ngũ Đoan, Kiến Thụy, Hải Phòng được Bộ Văn Hóa – Thông tin cấp bằng di tích Lịch sử Văn hóa cấp quốc gia; năm 2010 Nhà nước cho xây dựng Khu tưởng niệm Vương triều Mạc ở Cổ trai, xã Ngũ Đoan, Kiến Thụy là một công trình trọng điểm của Hải phòng đưa vào dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long. Đồng thời tại quê hương gốc tổ họ Mạc ở thôn Long Động, xã Nam Tân công trình nâng cấp khu đền thờ “ Lưỡng quốc trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi ” cũng được UBND tỉnh Hải Dương và Nhà nước đầu tư nâng cấp khang trang bề thế. Cho đến nay công trình đền thờ Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi đã cơ bản hoàn thành giai đoạn 1 là nhà Tiền điện, Hậu điện và nội thất hậu cung các ngai, ỷ, võng khán, linh tượng thờ 3 Trạng Nguyên Thủy tổ họ Mạc, cùng 2 nhà tả hữu 2 bên và sân đường nội bộ trong khuôn viên sân đền đủ để đón tiếp khách thập phương về lễ hội.

Hiện nay còn một số công trình thuộc giai đoạn 2 là Hồ bán nguyệt, cầu, hòn non bộ, cổng đền, đường phía ngoài khu vực đền, nhà thờ anh hùng liệt sỹ Mạc Thị Bưởi cùng một số công trình phụ trợ khác, đang được tiếp tục đầu tư xây dựng trong giai đoạn 2. Tuy nhiên đến nay phần công trình cơ bản phục vụ cho lễ hội đã hoàn thành. Năm nay Ban tổ chức lễ hội của xã Nam Tân đã tích cực phối hợp với HĐMT tỉnh Hải Dương, HĐMT Việt Nam làm tốt các công tác chuẩn bị một cách chu đáo, trang nghiêm, để tỏ lòng thành kính tri ân tiên tổ của con cháu họ Mạc và gốc Mạc trên toàn quốc. Đồng thời để trăm họ bày tỏ lòng tôn kính tri ân một danh nhân văn hóa lỗi lạc – Lưỡng quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi. Đặc biệt là mới đây Ngài đã được Bộ Ngoại giao truy tôn là ông tổ của Ngành ngoại giao Việt Nam. Theo đó hàng năm các Đại sứ Việt Nam đi nhận nhiệm vụ ở nước ngoài sẽ về dâng hương tiên tổ Ngành Ngoại giao tại Đền thờ Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ của nhiệm kỳ Đại sứ Việt Nam tại nước ngoài, các Đại sứ về dâng hương tại Đền để báo công với tiên tổ ngành Ngoại giao. Sự tôn vinh của Ngành Ngoại giao đối với Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi xuất phát từ tài trí, đức độ, bản lĩnh kiệt xuất của Cụ, dùng tài ngoại giao làm vẻ vang cho đất nước. Ở Cụ còn có một phẩm chất cao quý đặc biệt là: “ Tấm lòng Trung quân ái quốc, một đời thanh bạch chẳng vàng son ”. Mặc dù khi đi sứ và đối đáp với triều đình nhà Nguyên ở mức Siêu Phàm, vua Nguyên đã khâm phục tài năng xuất chúng của cụ, đã đặc cách phong Cụ Mạc Đĩnh Chi là Trạng Nguyên Trung Quốc và ban cho cụ nhiều lụa là gấm vóc, nhưng với đức độ cao quý hơn người, nên cụ không màng danh lợi, bổng cao, lộc hậu, mà cụ chỉ xin nhận mỗi lá cờ “ Lưỡng Quốc Trạng Nguyên ”. Như vậy cụ đã mang về vinh quang cho tổ quốc, hoàn thành xuất sắc sứ mệnh vẻ vang Vua trao, và mang lại hào khí cho non sông Đại Việt.

Nhân dịp chuẩn bị kỵ nhật kỷ niệm 666 năm ngày mất của Danh nhân văn hóa Lưỡng quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi chúng ta rất cần thiết ôn lại thân thế sự nghiệp vẻ vang, cao thượng của Ngài. Cụ Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi (1272 -1346) quê làng Long Động, xã Nam Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Cụ là cháu 7 đời của Trạng Nguyên Mạc Hiển Tích ( cụ Mạc Hiển Tích đỗ Đệ nhất giáp cập đệ nhất danh, năm 1086 đời vua Lý Nhân Tông- tương đương với Trạng Nguyên các khóa thi sau ) là Thượng thư Bộ Lại ( tương đương Bộ trưởng ngày nay ) triều Vua Lý Nhân Tông. Đồng thời cụ còn là cháu của cụ Mạc Kiến Quan là Thượng thư Bộ Công ( cũng đỗ Đệ nhất giáp cập đệ nhất danh đời vua Lý Nhân Tông, nhưng ở khóa sau cụ Mạc Hiển Tích ). Như vậy ngay từ thời Nhà Lý đã có 2 Trạng Nguyên họ Mạc và 2 anh em huynh đệ đồng triều đều đỗ đạt ở đỉnh cao nhất và phẩm hàm vào bậc tam phẩm. Đây cũng là một sự kiện đặc biệt hiếm có và là niềm tự hào của dòng họ Mạc. Kế thừa truyền thống hiếu học của tiên tổ; cụ Mạc Đĩnh Chi từ nhỏ đã nổi tiếng thần đồng, thông minh hiếm có, đặc biệt là kỳ tài ứng đối. Năm Giáp thìn ( 1304- niên hiệu Hưng Long 12 ) đời Vua Trần Anh Tông, Cụ đã đỗ dầu trong số 44 người đỗ Thái Học sinh ( Tiến sỹ ). Tuy tài năng học vấn của cụ xứng đáng được đỗ đầu, nhưng do tướng mạo của cụ thấp bé, gương mặt không được khôi ngô, nên Vua Trần Anh Tông chưa muốn cho cụ đỗ đầu ( Trạng Nguyên ). Cụ Mạc Đĩnh Chi đã làm bài phú “ Ngọc tỉnh Liên phú ” ý nói Sen trong giếng ngọc để dâng lên vua, nói lên phẩm giá thanh cao, cùng tài năng đích thực của mình. Trong đó Bài phú có hàm ý nói nếu Vua biết trọng dụng hiền tài, thì cụ hết lòng hết sức phò vua, giúp nước, ích quốc, lợi dân. Sau khi Vua Trần Anh Tông xem xong bài phú, đã thấy được tài năng và phẩm chất thanh cao của Cụ, đã cho Cụ đỗ đầu ( Trạng Nguyên ). Xin trích bài phú để bà con cùng thưởng lãm.

“… Phi đào lý chi thô tục; phi mai trúc chi cô hàn

Phi tăng phòng chi cẩu kỷ; phi lạc thổ chi mẫu đơn

Phi đào lệnh đông chi cúc; phi linh quân cửu uyển chi lan

Nãi thái hoa phong dầu ngọc tỉnh chi liên…”

Các chuyên gia hán nôm đã dịch là

“…. Chẳng phải như đào trần, lý tục; chẳng phải như trúc cỗi, mai gầy

Cấu kỷ phòng tăng khó tránh; mẫu đơn đất lạc nào bì

Giậu đào lệnh cúc sao ví được; vườn linh quân lan xá kể gì

Ấy là giống sen giếng ngọc, ở đầu núi Thái hoa vậy…. ”

– Năm 1308 ( Mậu Thân ) cụ được cử đi chánh sứ sang Tàu ( nhà Nguyên) khi đến Triều đình nhà Nguyên; Vua Nguyên đã thử tài ứng đối của Cụ; ra cho Cụ câu đối:

Nhật: Hỏa; vân; vân; yên; Bạch đán thiêu tàn ngọc thỏ

( nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là khói, ban ngày đốt cháy vầng trăng– ở đây vế đối này Vua Nguyên muốn nói sức mạnh của Đại Hãn Trung Hoa là như mặt trời thiêu đốt được tất cả ).

Cụ Mạc Đĩnh Chi đã khôn khéo đối lại vế đối vừa chuẩn, vừa chỉnh, và rất có bản lĩnh thể hiện khí phách hiên ngang của Đại Việt. Nhưng trong phong thái thể hiện của nhà ngoại giao lại rất ôn hòa, mềm mỏng, không để cho Đại Hãn phải mếch lòng, không để cho Thiên Triều phải bẽ mặt, mất thể diện, mà lại đề cao được khí phách hiên ngang anh hùng, bất khuất của quân và dân Đại Việt: Nguyệt: Cung; tinh; đạn; Hoàng hôn xa lạc kim ô ( nghĩa là: Trăng là cung, sao là tên; chiều tối bắn rơi mặt trời ). Trong vế đối của cụ Mạc Đĩnh Chi đã thể hiện khí phách hiên ngang của quân dân Đại Việt, không hề run sợ trược Thiên Triều mà ngầm ý nói sẽ sẵn sàng giáng trả đích đáng các thế lực ngoại xâm. Trong đó bài học nhỡn tiền của Nhà Trần đã 3 lần đánh thắng quân Nguyên, mà tính thời sự vẫn còn nguyên vẹn ( 1258, 1285, 1288. Trong đó từ chiến thắng lần thứ 3 cuối 1288 đến 1308 mới vẻn vẹn có 20 năm, những chiến thắng đó vẫn là nỗi khiếp sợ đối vói quan quân nhà Nguyên ). Sau đó cụ còn thể hiện về tài năng ứng đối nhiều lần trong các hoạt động ngoại giao xuất sắc tại Trung Quốc. Đặc biệt tài ngoại giao kỳ tài của cụ đã khiến Vua Nguyên phục tài, ban mũ Áo Lưỡng Quốc Trạng Nguyên cho Cụ. Đó là bài thơ Đề Quạt, nhân có sứ thần một nước dâng cho Vua Nguyên một chiếc quạt quý; Vua Nguyên sai sứ thần các nước đề thơ; trong đó có sứ thần Triều Tiên và sứ thần Đại Việt. Trong khi sứ thần Triều Tiên viết liến thoắng, thì cụ Mạc Đĩnh Chi rất tinh, chỉ nhìn vào quản bút của sứ thần Triều Tiên mà đọc được 2 ý câu thơ của sứ thần Triều Tiên là:

“ Nóng nực oi a ả; Thì như Y Doãn, Chu Công ( ý muốn nói là những người hiền tài được Vua trọng dụng ).

Rét buốt lạnh lùng thì như Bá Di, Thúc Tề (ý muốn nói là những người hiền tài lại bị Vua ruồng bỏ , không được trọng dụng nữa ).

Từ ý tứ của 2 câu thơ trên của sứ thần Triều Tiên, cụ Mạc Đĩnh Chi đã phát triển thành một bài thơ bất hủ, khiến Vua Nguyên cùng cả Triều đình nhà Nguyên phải ngưỡng mộ. Bài thơ đó như sau:

“ Chảy vàng tan đá, Trời đất như lò, Người bấy giờ là Y, Chu đại nho

Gió bấc căm căm, mưa tuyết mịt mù, người bấy giờ là Di, Tề đói so

Ôi được dùng thì làm, bỏ thì nằm co, chỉ ta cùng ngươi là thế ru.”

Bài thơ của cụ Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi làm xong trước bài thơ của sứ thần Triều Tiên. Sau khi Vua Nguyên xem xong bài thơ của cụ Mạc Đĩnh Chi thấy văn hay, ý tứ sắc sảo, nên Vua Nguyên cảm phục tài năng xuất chúng của Cụ đã đặc cách truyền ban mũ, áo, cân đai và phong cụ là: “ Lưỡng Quốc Trạng Nguyên ”. Như vậy Cụ được vinh danh cả 2 nước và vua Nguyên ban cho lá cờ: “ Lưỡng quốc Trạng nguyên ”. Cụ đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh vua trao, làm rạng danh nước Đại Việt và mang về niềm tự hào cho tổ quốc.

Sau khi về nước cụ còn làm nhiều việc ích quốc, lợi dân nữa. Ban đầu cụ được Vua Trần Anh Tông bổ nhiệm làm Quan Ngự Sử. Cụ là người cương trực, hết lòng phò 3 đời vua Trần Anh Tông, Minh Tông, Hiến Tông giúp nước, cứu dân. Do có công lao đặc biệt to lớn, nên cụ được vua Trần Minh Tông bổ nhiệm làm chức quan cao nhất trong triều là: Đại Liêu Ban Tả Bộc xạ ( tương đương chức Tể tướng ). Mặc dù ở ngôi cao chức trong nhưng cụ vẫn một đời thanh bạch chẳng vàng son, là một vị quan thanh liêm hết lòng phò Vua giúp nước cứu dân. Sau này cháu đời thứ 7 của Cụ là Mạc Đăng Dung lên ngôi vua lập ra Triểu Mạc. Để tri ân và noi theo tấm gương Cụ, Vua Mạc Thái Tổ đã truy phong cụ Mạc Đĩnh Chi là: Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế.

Đầu xuân Nhâm Thìn ( ngày 9-10-11 tháng 2 âm lịch năm Nhâm Thìn, tức ngày 1- 2- 3 tháng 3/2012 ) mong con cháu Nhà Mạc, gốc Mạc ở khắp mọi miền tổ quốc hãy bớt chút thời gian, thu xếp công việc, hướng về cội nguồn, tri ân tiên tổ, để về Đền thờ Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi, dự Lễ tưởng niệm 666 năm ngày mất của Cụ. Trong đền thờ 3 vị Trạng Nguyên Họ Mạc: (ở Hậu Cung thờ ba Cụ: tượng cụ Mạc Đĩnh Chi ở giữa; bên phải Cụ là tượng cụ Mạc Hiển Tích, bên trái là tượng cụ Mạc Kiếnn Quan. Giữa nhà tiền tế phía ngoài mới đặt pho tượng đồng lớn, đó là linh tượng của cụ Mạc Đĩnh Chi).

Như vậy vùng đất tổ họ Mạc thôn Long Động, xã Nam Tân, huyện Nam Sách, Hải Dương, là vùng đất địa linh, nhân kiệt. Nơi ấy nếu được sự quan tâm đầu tư đúng mức của Nhà nước và địa phương, sẽ phát huy thế mạnh về tiềm năng du lịch văn hóa tâm linh của địa phương, là ngành công nghiệp không khói, thu lợi nhuận không nhỏ, nó sẽ cùng với các tua du lịch văn hóa tâm linh khác trong tỉnh như: Kiếp Bạc, Côn Sơn, Đền thờ Chu Văn An, Đền thờ tiến sỹ Nguyễn Thị Duệ ( cách khoảng 15-20 km ); và các tua du lịnh Động Kính Chủ, Đền Cao Yên Phụ thờ An sinh Vương Trần liễu ( 15-20km ) hoặc khu Văn Miếu Mao Điền ( Cẩm Giàng), Làng Tiến Sỹ Mộ Trạch ( Bình Giang ), Đền thờ Khúc Thừa Dụ ( Ninh Giang cách khoảng 35-40 km ). Tất cả những khu du lịch văn hóa tâm linh này sẽ phát huy tác dụng mạnh mẽ là giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộctheo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng đã đề ra. Mặt khác chính nó đã góp phần tạo nên động lực thúc đẩy kinh tế văn hóa xã hội cho các địa phương ngày càng phát triển bền vững. Long Động nơi đây là cội nguồn tổ tiên của dòng họ Mạc chúng ta đã có từ hàng ngàn năm trước đây trên đất nước Đại Việt. Chính nơi đây họ Mạc chúng ta đã được vinh danh trong sử sách từ 926 năm nay từ khi Cụ Mạc Hiển Tích, đỗ đệ nhất giáp tiến sỹ ( tương đương Trạng nguyên ở các khóa thi sau ) khóa thi năm 1086 từ thời Vua Lý Nhân Tông. Khi cụ Mạc Đăng Dung lên ngôi Vua Nhà Mạc, đã truy phong cụ Mạc Hiển Tích là: Thủy Tổ Hồng Phúc Đại vương. Sau cụ Mạc Hiển Tích còn có cụ Mạc Kiến Quan là em cùng đỗ Đệ nhất giápTiến sỹ cập đệ nhất danh.Cụ được bổ nhiệm làm Thượng Thư Bộ Công, huynh đệ đồng triều đỗ đạt ở đỉnh cao nhất. Đây là một sự kiện đặc biệt hiếm có của dòng họ Mạc và của cả nước, cũng ngay tại gốc tổ nơi đây trong Đền thờ Lưỡng quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi chúng ta đang thờ 3 vị trạng nguyên Họ Mạc. Khi cụ Mạc Thái Tổ lên ngôi Vua Nhà Mạc; đã truy phong cụ Mạc Đĩnh Chi là: “ Viễn tổ Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế ”

Do đó là hậu duệ của “ Các Cụ Tiên Tổ hiển vinh ” chúng ta hoàn toàn có quyền vinh dự và tự hào về truyền thống vinh hiển anh hùng, đã làm vinh danh cho dòng họ Mạc như cụ Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã đặc biệt ngợi ca về dòng họ Mạc ta như sau: “ Lũng Động Văn chương Quang Nhật nguyệt

Cổ Trai đế nghiệp tráng sơn hà ”

Người viết bài nay coi đây là một nén tâm hương, thành kính của con cháu hậu duệ nhà Mạc kính dâng lên tiên tổ hiển linh, nhân ngày húy nhật lần thứ 666 năm ngày mất của Cụ Mạc Đĩnh Chi – “Viễn tổ Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế ”.

Kính mong tiên tổ hiển linh phù hộ độ trì cho Đại gia đình con cháu dòng tộc Mạc, gốc Mạc ở mọi miền của tổ quốc được mạnh khỏe, gia đình hạnh phúc, sự nghiệp được vận đáo hanh thông, cát tường may mắn. Trong đó tiếp tục xây dựng cộng đồng Mạc tộc theo phương châm: Đoàn kết chặt chẽ, nề nếp kỷ cương, phát triển bền vững, Vinh hiển trường thịnh. Đồng thời con cháu hậu duệ của tiên tổ xin hứa với tiên tổ sẽ tiếp tục phấn đấu, chung tay góp sức, xây dựng cộng đồng Mạc tộc vững mạnh toàn diện, làm cho dòng họ Mạc kế thừa và xứng đáng với truyền thống vinh hiển của tiên tổ, làm cho họ ta ngày càng phát triển mạnh mẽ, đoàn kết cùng với trăm họ, phấn đấu sánh vai ngang hàng với các dòng họ mạnh trên toàn quốc.

Ngày 24/ 2/201)