CẢM NGHĨ VỀ BÀI THƠ “CHA TÔI LÀ MỘT NHÀ NHO” CỦA HOÀNG (MẠC) GIA CƯƠNG.

 

                 CẢM NGHĨ VỀ BÀI THƠ “CHA TÔI LÀ MỘT NHÀ NHO”

 CỦA HOÀNG (MẠC) GIA CƯƠNG.

Tập thơ tuyển chọn

của Hoàng Gia Cương

NXB Văn học- 2013, 447 trang.

                                                                       GS.TSKH Phan Đăng Nhật

Trong thơ HGC có một chân dung, một cuộc đời mà âm hưởng  khác với toàn cảnh (panorama) thơ ông. Đó là thân sinh của tác giả – một nhà nho. Cả một cuộc đời được phác họa chỉ trong 7 khổ thơ.

          Mở đầu tác giả giới thiệu rõ “Cha tôi là một nhà nho” , nhưng tiếp theo hình như ông vẫn muốn tiếp tục đi tìm và xác nhận danh phận của cha mình. Cụ đã nhận mình là “môn đồ Khổng Khâu” . Làm nghề thầy đồ  vào buổi “chữ Nho như lá rụng rơi cuối mùa”, nên chỉ “dạy trẻ nhà quê” và sống quá nghèo “Áo nâu , guốc mộc, chõng tre, đèn cầy…Trò thương điếu đóm một vài hào rau”.

          Nhưng rồi với cuộc sống  thậm thanh bần ấy cũng không tồn tại nổi, cụ “bỏ nghiệp thầy đồ. Theo trào lưu mới mầy mò chữ Tây!”.  Cuối cùng không học được , giả đò chê “chữ Tây vừa ngọng vừa dài…Cha tôi trồng sắn, nuôi heo qua ngày”, Đến đây “cha tôi” trở về là một bần nông bất đắc dĩ, đi dạy i, tờ, xóa nạn mù chữ.

          Tóm lại, cha tôi là ai? Là thầy đồ nghèo, chuyển sang chữ Tây bất cập, trở về làm vườn và dạy i,tờ. Đúng là một nhà nho, nhưng đã “cuối mùa”.

          Thương quá , bác tôi. Một con người có chí nhẫn nại , sống trong sáng , thanh bạch, suốt đời hòng  tìm một hướng đi để góp sức cho đời , mà suốt đời lận đận . Tôi rưng rưng cảm thấy, bài thơ là một điếu văn tràn ngập xót thương mà không  tiếng khóc.

          Đây là một tính cách phổ quát trong “cõi tâm hồn” của HGC. Không ồn ào, nuốt ngậm đau thương. Tôi gọi đó là tâm hồn “trầm cảm” (xin đừng lẫn với tên một bệnh tâm thần, đồng âm)

 

          HGC không  chỉ khóc thương cha mình, mà bài thơ , đồng thời bày tỏ sự ái ngại cho duyên phận của cả một thế hệ. Chữ nho thời ấy, HGC viết “bị quẳng sang ao nước tù” thì Tú Xương đánh giá :

                   Nào có ra gì cái chữ nho

                   Ông nghè, ông cống cũng nằm co

                   (Chữ nho -Thơ Trần Tế Xương)

          Và trong một bài khác , ông Tú viết:

                   Đạo học ngày nay đã chán rồi

                   Mười người đi học chìn người thôi

                   (Than đạo học-Thơ Trần Tế Xương)

 

Và cũng giống như “cha tôi” ông Tú cũng rắp ranh đi học chữ Tây:

                   Chi bằng đi học làm thầy phán

                   Tối rượu sâm banh , sáng sữa bò

                 (Chữ nho -Thơ Trần Tế Xương)

 

Nhà nho “cha tôi”, không chỉ là một số phận một người mà đã thực sự trở thành mẫu hình   chung của cả nhiều lớp người “sinh bất phùng thời” , “đầu thai nhầm thế kỷ” (Vũ Hoàng Chương).    

 

(Trích từ bài “Thơ Hoàng (Mạc) Gia Cương- một cõi tâm hồn” của Phan Đăng Nhật)

 

                              PHỤ LỤC

 

                        CHA TÔI LÀ MỘT NHÀ NHO

 

Cha tôi là một nhà Nho

Người luôn tự nhận môn đồ Khổng Khâu

Tứ Thư người đọc thuộc làu

Ngũ Kinh người vẫn ghi sâu từng lời…

Cha tôi sinh chẳng gặp thời

Chữ Nho như lá rụng rơi cuối mùa

Nỗi niềm đầy ắp trang thơ

Công danh sớm nắng chiều mưa nát nhòe!

Cha tôi dạy trẻ nhà quê

Ao nâu, guốc mộc, chõng tre, đèn cầy…

Cơm ăn đã có vợ cày

Trò thương điếu đóm một vài hào rau!

 

                       Phải thời “Tây học” tràn vào

                       Chữ Nho bị quẳng sang ao nước tù

Cha tôi bỏ nghiệp thầy đồ

Theo trào lưu mớí màv mò… chữ Tây!

Chữ Tây vừa ngọng vừa dài

 Đọc câu văn đến đứt hơi, nhạt phèo!

Thôi thì nghèo giữ phận nghèo

Cha tôi trồng sắn, nuôi heo qua ngày

Cái thời đuổi Nhật đánh Tây

Cha thành “tuyên huấn” miệt mài làm thơ

Cha tôi lại dạy i, tờ

Làm theo lời Bác xóa mù giúp dân.

*

Cha tôi giờ đã thoát trần

Người đi tìm các vĩ nhân tôn thờ…

Cha tôi là một nhà thơ

Cha tôi là một nhà Nho… cuối mừà’

6/1979

(Theo dòng thời gian, tr. 40-41)

.          ‘