BÀI PHÁT BIỂU
Bài phát biểu của Ông Hoàng Trần Hoà dự kiến đọc tại Lễ hội Đền Tiên đô ngày 7 tháng giêng 2013 do không bố trí được nay xin đăng để bà con được biết.
***
Kính thưa : Ông Trương Hồng Phúc : Uỷ viên BCH tỉnh Uỷ Nghệ an . Bí thư Huyện Uỷ, Chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện Đô lương và các Ông bà trong Ban thường vụ Huyện Uỷ.
Kính thưa: Ông Thái Mạc Doãn Đệ Phó chủ tịch Trực HĐMT Việt nam, Chủ tịch Mạc tộc các Tỉnh Nghệ an- Hà Tĩnh và Ông Thái Khắc Đạt Phó Chủ tịch Mạc tộc các Tỉnh Nghệ an – Hà tĩnh và các Ông , Bà Mạc tộc Liên huyện Anh- Thanh- Đô cùng đi.
Kính thưa Bà Bùi thị Đường Bí thư Đảng Uỷ và các Ông , Bà trong Ban thường vụ Đảng Uỷ xã Đặng sơn.
Kính thưa quý vị đại biểu và các vị khách quý; thưa các cụ, các ông, các bà và toàn thể bà con Dân làng các Xã Đặng sơn, Nam sơn, Bắc Sơn và các Vùng Phụ cận cùng các cháu các Trường Tiểu học, Trung học cơ sở Đặng Bắc.
Kính thưa Các Hậu Duệ bà con Các Chi Họ Mạc và Họ Gốc Mạc Thuộc Mạc Tộc Liên Huyện Anh –Thanh – Đô; Mạc Tộc Tỉnh Nghệ An , Hà Tĩnh và Bà con Họ Mạc trong cả nước và Quý Khách Thập Phương Về Dự Lễ Hội .
Hôm nay Ngày Mồng 7 tháng Giêng Năm Quý Tỵ tại quê hương xã Đặng Sơn. UBND xã Đặng sơn Tổ chức Lễ Hội Đền Tiên Đô Miếu và Lễ Cúng Tế Các Tôn Thần Bản cảnh Thành Hoàng Làng .Tôi rất phấn khới được về tham dự Lễ hội.
Thay mặt những người sống xa quê về dự Lễ hội xin kính chào quý vị Đại biểu, quý vị khách quý cùng toàn thể Bà con , quý Khách Thập phương Nhân dịp Đầu Xuân năm mới Quý Tỵ 2013 về dự Lễ lời Kính chúc sức khỏe, lời chào trân trọng. Chúc Lễ hội thành công tốt đẹp.
Thưa các vị khách quý và Toàn thể Bà con, Thật vui khi Quê hương Đặng Sơn tổ chức Lễ hội Đền Tiên Đô và Lễ Cúng tế các Tôn thần Bản cảnh Thành Hoàng Làng đây là một dấu ấn, một mốc son được ghi tiếp trong lịch sử truyền Thống Văn Hoá quê hương xã Đặng Sơn và trong tộc phả dòng họ Mạc.
Là người đang sống xa Quê nhưng luôn nhận thức rằng: đây chẳng phải là một sự ngẫu nhiên mà Lễ hội tổ chức tại Khuôn viên Đền Tiên Đô Miếu xã Đặng Sơn khi xưa gọi là Xứ Tiên Đô sau Đổi thành – Đô Lâm – Đô Đặng
Đền Tiên Đô miếu khi xưa được xây dựng trên khuôn viên 8 sào trung bộ tương đương 4000m2 và khu vườn ao Đền 2000m2, với cấu trúc 3 tòa Miếu Vũ uy nghiêm bên trong rực rỡ vàng son của đồ tế khí, ngoài tam quan có ngựa chờ, Rồng chầu, Hổ phục, quanh năm khói hương nghi ngút đặc biệt là những ngày Lễ tết : Lễ Hội Khai Hạ Mồng 7 tết, Lễ Lục Ngoạt rằm Tháng Sáu, ngày sóc, ngày vọng dân quanh vùng ,cũng như hậu duệ thế tộc Mạc thường xuyên lễ bái hàng năm tổ chức lễ hội. Nơi đây Các tiền triều sắc ban Phong Thờ Phụng 3 vị tôn thần bản cảnh:
1. Bản Cảnh Anh Dũng Thành Hoàng Đại vương Linh ứng Uy Đức Tôn thần Danh tướng Hoàng quận công tự cát giang tử Thượng Thượng Thượng Đẳng Thần, Mạc Đăng Lượng ( 1496 -1604) . Ngài là cháu đời thứ 7 của Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi ( 1280 -1346) là Chú ruột của Thái tổ Mạc Đăng Dung ( 1527-1529). Ngày 16 tháng Hai năm Đại chính thứ 7 ( 1535) phụng chiếu Thái tông Mạc Đăng Doanh Ngài cùng em là Mạc Tuấn Ngạn Đưa hơn 1 vạn quân vào Trấn Thủ đất- Hoan Châu đóng Đại bản doanh Định đô tại làng chài Đô Đặng nơi đây xưa gọi là xứ Tiên đô là nơi Định đô đầu tiên và sau lập Tiên Đô Miếu dân làng thờ phụng là vậy. Năm 1575 Ngài cùng Thạch quận công Nguyễn Quyện giành chiến thắng tại Lèn Hai vai, Khoảng Năm 1576- 1577 giành chiến thắng lớn tại Thanh Hoá . Người đã chiêu lập 137 hộ dân ở xã Đặng sơn , khai hoang mở đất, lập làng, khuyến khích canh nông, mở mang dân trí, lập 2 tuyến phòng thủ… Khắp cả một vùng lớn từ huyện Nam Đàn ( Nam đường) – Thanh Chương – Anh Sơn.
Hơn nửa thế kỷ Phó triều giúp dân dẹp loạn, dưới 2 triều đại: Lê, Mạc. Ngài là một bậc Đại vương anh minh thao lược có công lao to lớn dẹp loạn yên dân mở mang dân trí được triều đại Nhà Lê Phong Thái Quốc Công tặng Hiển công vương , nhà Mạc đặc phong Phó quốc Vương tước Minh nghĩa Đại vương. Năm 1592 Thăng long thất thủ, Nhà Mạc thất thế ngài đổi tên và về ở ẩn vùng Nam đàn.
Đến đầu thế kỷ 17 năm 1604 ngài qua đời Hưởng thọ 108 tuổi để ghi nhớ công đức của Ngài các triều vua sắc phong cho phép dân làng lập đền Tiên đô miếu thờ phụng. Tại huyện Nam Đàn nhân dân cũng lập đền thờ ngài Mạc Đăng Lượng tại đền Tán Sơn thuộc dãy Đại duệ được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia năm 1998.
Năm 1789 khi Quang Trung, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc đại phá quân Thanh, đại quân dừng chân tại núi Đại duệ nhà vua đã làm lễ âm cầu mật đạo tại đền Tán Sơn cầu xin phù hộ, khi chiến thắng trở về vua Quang trung đích thân tạ lễ và sắc phong thần quốc gia tăng 3 bậc Thượng đẳng, vì vậy mà Đền Tiên Đô cũng được sắc phong. Bản cảnh Anh dũng Thành Hoàng Đại vương Hoàng Đại tướng uy đức tôn thần Thượng, Thượng, Thượng Đẳng Thần tối linh, tối ứng trong tộc phả dòng họ Hoàng Trần gốc Mạc còn lưu đôi câu đối ghi tại đền.
“Trúc duẩn tái sinh thiên cổ miếu
Cam đường di ái ức niên từ”
Dịch nghĩa : Măng trúc lại mọc lên bên miếu thiêng cổ
Cây cam để lại vạn đại dân thờ.
Hoặc: Đô đặng địa linh sinh tuấn kiệt
Đặng lâm thiên miếu dưỡng nhân tài.
Dịch nghĩa : Đô đặng đất thiêng sinh người tuấn kiệt
Làng Đặng lâm có Miếu cổ nuôi dương nhân tài.
2. Thần Bản cảnh Đại tướng tôn thần Linh ứng Hoàng đăng Ích (Hậu duệ đời thứ 5 của Ngài Mạc Đăng Lượng ở Nghệ an) 1705-1786 Tri phủ phủ Hoài nhân (Bình định). Lúc bấy giờ 1763-1770 có giặc Ai – lao sang xâm lấn ngài nhận chức Quả nghị tướng quân, Trung thành môn vệ uý phò tá Nhà vua ( thời Lê Hiển Tông) đi diệt giặc Ai- lao tại Trấn ninh (nay thuộc tỉnh Hủa–Phăn nước Lào) để bảo vệ vùng đất biên cương các tỉnh Hà tĩnh, Nghệ an, Thanh hoá, Sơn la. Sau khi cùng quân lính chiến thắng trở về vượt qua khói đói khát, ốm đau, bệnh tật… Được nhà vua ban phong Bình nhung Đại tướng quân tước Hầu vệ. Năm 1786 ngài qua đời. Năm 1787 được Vua Lê truy phong “Suy trung tịnh nan anh linh Đại vương” tương truyền khi chết hồn ngài không chịu lìa tan và mỗi khi các quan binh, dân làng đến khấn vái cầu đảo thì thường hiện lên phù giúp quan binh và Dân thôn mang lại sự bình an may mắn. Từ 1890-1924 Thần được các triều vua nhà Nguyễn ban 8 sắc phong Dân làng Hợp tự thờ chung tại Đền Tiên đô miếu với Mỹ tự Thần danh cao quý “Trác vỹ dực bảo trung hưng Bản cảnh Đại tướng tôn thần linh ứng Thượng đẳng thần .
Trong Đặng sơn Khoa Phả tựa do Hội tư văn Tổng Đặng sơn lập từ 1875-1927 ghi : Vệ uý môn Trung thành Hoàng công Đăng Ích, trúng Sinh đồ Khoa thư ( Hương cống) năm Vĩnh Hựu ( 1735-1740) làm quan đến chức Đồng tri phủ phủ Hoài nhân, sau cải bổ về Vệ Uý môn Trung thành, quả nghị tướng quân Bình nhung Đại tướng, cho nên thường gọi là “Hầu vệ” cũng đồng thờ với Tham nghị công ở thôn Nhân Hậu nên kết làm thông gia; Năm Thành Thái được Phong là Thượng Đẳng Thần, là tằng tôn Hiệu sinh Pháp lưu, nho sinh Hoàng công Bá Nghi là Cha, Tú Tài Hàn Lâm Viện Cung Phụng Hoàng Trần Siêu là Tổ 5 đời, Hiệu sinh Mai công Trọng Nguyên ở Thôn Long sơn là Nhạc Phụ.
3. Thần Bản cảnh Bỉnh văn Dương vũ Đại vương anh linh chi thần Đoan túc tôn thần Hoàng Bá Kỳ tức Mạc Đăng Kỳ. Thần là con trai thứ 3 của Phó quốc vương Mạc Đăng lượng có nhiều công lao đóng góp cho nước, cho dân làng tổng Đặng sơn nên được các triều vua nhà Nguyễn ban phong, cho phép dân làng hợp tự thờ phụng ở Tiên đô Miếu. Trong Đặng sơn Khoa phả tựa do Hội tư văn Tổng Đặng sơn Lập năm 1875-1927 bằng chữ Hán được dịch ra chữ quốc ngữ ghi “ Hiệu sinh Hoàng công huý Bá Kỳ, trúng sinh đồ khoa thư, ông có công nghĩ ngợi sáng tạo, người ta đồn rằng: Mọi quy chế ở đình vũ trong thôn đeeuf do tay ông thảo ra( thượng lương đình có khắc chữ “ tân hội niên” Không biết thuộc đời nào; ông lại kiêm thông thạo Y Lý, ham học thiền môn, cho nên hiệu là “ Diệu đạo sư trưởng” bản triều phong là Phúc thần. Xét trong thôn có ngòi nước sâu, tục gọi là “bào tiên thuỷ”, ở trong nổi lên một gò đất, người trong ấp thường gọi là “ Phù thuỷ ấn”, cho nên qua các triều đại các văn nhân thường lấy nho khoa mà nghiên cứ tham thiền giáo cũng như là xem phong thổ vậy; Nhân đây cũng ghi thêm để biết.
4. Các Ngài được dân làng bầu Làm Hậu thần do có công xây dựng và chăm lo thờ Phụng : Hậu thần Hoàng Phúc Thành ( là cháu nội Ngài Mạc Đăng Lượng) tên thuỵ là Phủ quân tiên linh. Hàng năm vào ngày 21 tháng giêng dân làng làm lễ Kính tế ở đó.
Tổ tỷ chính thất nhà họ Hoàng được dân trong thôn ấp bầu làm hậu thần là bà Lê thị Hàng nhất có tên hiệu là Từ tiếp nhụ nhân chi linh. Hàng năm vào ngày mồng 5 tháng 10 dân trong thôn lại làm lễ Kính tế ở đó.
Tổ tỷ thứ thất nhà họ Hoàng được dân trong thôn ấp bầu làm Hậu thần là bà Nguyễn thị Hàng Nhị có tên hiệu là Từ Mỹ nhụ nhân chi linh .Hàng năm vào ngày 12 tháng 6 dân trong thôn lại làm lễ kính tế ở đó.
Trong Phong trào đấu tranh giải phong dân tộc Đền Tiên Đô Miếu tại xã Đặng sơn là nơi hội tụ giao lưu các nhà nho yêu nước trong phong trào văn thân, cần vương đặc biệt đầu thế kỷ XX trong phong trào xô viết Nghệ tĩnh đền là nơi hội tụ một số sỹ phu Thanh niên, Trí thức yêu nước.
Đền Tiên Đô Miếu là nơi thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của Tổng Đặng Lâm và là nơi cất giấu tài liệu, truyền đơn của cách mạng trong kháng chiến chống Pháp. Đền là cơ sở sản xuất chế tạo cất giữ vũ khí về sau là Trụ sở UB kháng chiến rồi UB Hành chính. Trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ nơi đây là trụ sở của UBND xã Đặng Sơn. Trải qua hơn Năm trăm năm với sự đổi thay của xã hội và sự tàn phá của chiến tranh và con người, từ 1970 đến nay 03 Miếu Điện không còn nhưng sự linh thiêng của Đền Tiên Đô Miếu vẫn tồn tại như xưa. Thể theo tâm nguyện của nhân dân làng xã nói chung, Năm 2010 UBND xã Đặng sơn trình các cấp Huyện, tỉnh được Sở văn hoá cho phép phục hồi. Năm 2011 Lãnh đạo Đảng ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ Xã trình trước Đảng bộ đã có chủ trương thống nhất quy hoạch nông thôn mơí, chuyển trạm Y tế ra nơi khác và tiến hành tổ chức phối hợp phục hồi đền Tiên đô với nguồn Kinh phí xã hội hoá.
Như vậy Đền Tiên đô Miếu nơi đây được xây dựng từ thể kỷ thứ !6 để thờ Phụng 3 vị thần Họ Mạc Và Họ gốc Mạc đã được các tiền triều sắc phong Mỹ tự thần danh thượng đẳng tối Linh ứng được thờ Phụng và trên mảnh đất Đặng Sơn có 2 Di tích Lịch sử được nhà nước công nhận “Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. (Trong đó có di tích lịch sử nhà thờ họ Hoàng Trần gốc Mạc)
Năm 2009 đến nay con cháu, dòng tộc họ Hoàng Trần và dân làng đã tiến hành công đức tiền của, ngày công, lập văn bia, thiết ly hương, xây cổng , dựng 5 cột cờ thần trên nền thượng điện và khuôn viên khu đền cũ để kính bái 3 vị tôn thần Bản cảnh Thành hoàng có công cứu nước, giúp dân.
Kính thưa quý vị đại biểu, các vị khách quý, kính thưa toàn thể bà con quý khách, được về tham dự lễ hội chứng kiến UBND xã Đặng sơn với thời gian chuẩn bị cho lễ hội rất ít lại phải chỉ đạo mọi mặt công tác, lo rất nhiều việc cho dân từ Trồng cấy vụ Đông cho Bà con, những ngày trước tết Hội cựu chiến binh, các cháu học sinh tập luyện văn nghệ, thể thao đón chào Lễ hội, đến gióng trống khai hội và Lễ Kính cáo cúng tế các Thần linh được như hôm nay quả là sự cố gắng lớn, rất lớn Xin có lời chúc mừng ghi nhận, cảm ơn sự cố gắng của Đảng bộ và nhân dân quê hương đã chỉ đạo quan tâm Hướng về cuội nguồn. Chúng tôi rất phấn khởi đây là hoạt động đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn là một truyền thống quý báu của dân tộc ta phát huy truyền thống gia phong lễ giáo của dòng tộc, giữ gìn bản sắc Văn hóa dân tộc. Nên hằng năm tiếp tục duy trì tổ chức Lễ Hội Đền Tiên đô, vào ngày khai hạ mồng 7 tháng giêng và ngày Lễ lục ngoạt rằm tháng sáu trên khuôn viên vị trí Đền này, tạo nên Điểm nhấn lễ hội Đền Tiên đô trên miền Đô đặng, Hướng con cháu gần xa và quý khách thập phương, Hậu duệ con cháu các Phái hệ họ Mạc về với Đặng sơn cung nghinh các bậc thần linh các ngài đức viễn tổ Họ Mạc và Họ Hoàng gốc Mạc chúng tôi. Được vậy là đóng góp một phần to lớn vào sự phát triển của toàn xã hội và từng bước nâng cao đời sống, văn hoá tinh thần ở Quê nhà.
Về dự Lễ hội chúng tôi với tư cách là những người sinh ra ở Đặng Sơn hiện đang sống cư trú xa quê, nhưng chúng tôi hằng ấp ủ nỗi khát khao và day dứt là làm sao để xây dựng, tôn tạo, trả lại sự uy nghi của Đền Tiên Đô Miếu như xưa và rất mong muốn con cháu hậu Duệ gốc Mạc cùng nhân dân xã nhà phát tâm, hưng công góp, của xây dựng Phục hồi lại Dền Tiên đô và đây cũng là tâm khảm của Đảng bộ và nhân dân xã Đặng Sơn nói chung, hậu duệ tộc Hoàng Trần gốc Mạc và con cháu các chi họ phái hệ gốc Mạc nói riêng.
Nhân Lễ hội Đền Tiên đô; Lễ cúng tế các Thần linh hôm nay, thay mặt xin cảm ơn và tỏ lòng cảm kích chân tình của quý vị đại biểu và quý vị khách quý và toàn thể Lễ hội và mong muốn UBND xã Đặng sơn lập luận chứng Thiết Kế xây dựng quy hoạch toàn bộ khu đền, trình các cấp có thẩm quyền Huyện, Ban di tích danh thắng tỉnh cùng Hội đồng Mạc tộc tham gia cho Ý kiến và Kêu gọi vận động các nguồn tài trợ; Đồng thời Thành Lập Ban vận Động xây dựng , Ban quản lý Đền. sớm xây dựng được khu Đền. Thay mặt cho các con cháu Cụ Hoàng Trần Trực tại Hà Nội xin chân thành cảm ơn Đảng Bộ và Nhân dân, toàn thể lễ hội đã dành thời gian và tình cảm cho bản thân được bày tỏ đôi lời. Cuối cùng xin Kính chúc quý vị đại biểu, các vị khách quý cùng toàn thể lễ hội và hậu duệ dòng họ Mạc mạnh khỏe, đoàn kết xây dựng dòng họ lớn mạnh cộng đồng phồn vinh, xã hội văn minh hạnh phúc.
Xin Trân trọng cảm ơn ./.
