Thư trả lời của Cụ Đốc Tít

đối với Tổng đốc Hải an – Hoàng Cao Khải

————&———–

NGUYỄN QUANG TUYẾN (ST giới  thiệu))

 

Bức thư 1 ( trích bài dịch từ chữ hán nôm dịch ra chữ quốc ngữ )

Hải- An Tổng đốc Hoàng Cao Khải

Kính gửi: Quan đề đốc Hải Dương – Quảng Yên Mạc Tướng quân soi xét.

Tôi thiết nghĩ việc của Ngài làm tuy là rất chính nghĩa, nhưng chưa đúng với thời cơ. Ngày xưa ông Mạnh Tử nói dẫu có trí tuệ, nhưng kém thế thời thì không thành, dẫu có tư chất thông minh nhưng lỗi thời thì cũng hỏng, vả chăng kẻ tuấn kiệt phải theo thời, người thông đạt phải biết mệnh.

Nay Tiên đế đã ký hòa ước với chính phủ Pháp bảo hộ rồi, triều đình cũng đã lập nên Vua mới, trong nam, ngoài bắc, trên trời dưới biển đều là vương thổ, vương thần cả.

Ngài phụng mạng Vua Hàm Nghi để cứu vãn thời thế, đó là một việc làm lấp biển, vá trời, chí khí thì to, nhưng thành công được cũng là hiếm có. Vả chăng Vua Hàm Nghi cũng đã bị triều đình bãi bỏ, coi như là phế đế. Nhân dân chỉ biết theo mệnh của triều đình, yên ổn làm ăn, không muốn gây việc binh đao nữa. Vậy thì Ngài tuy hết lòng kêu gọi cũng như vịt nghe sấm, nước đổ lá khoai thôi, ai là người hưởng ứng chứ. Chi bằng Ngài lựa theo thời thế, cùng chúng tôi hợp tác, để trị quốc, an dân, đã không trái với lệnh triều đình, mà lại biết lựa theo thời thế, việc làm chỉ bằng một nửa, mà công lại gấp đôi. Vả chăng người Pháp vốn trọng người có tài năng, có nghĩa khí, lại được chúng tôi tiến cử lên, tất nhiên ngài sẽ được trọng dụng lắm, ý Ngài thế nào ? xin cho tôi được biết.

          Kính chúc Ngài mạnh khỏe và rất mong Ngài là bạn đồng liêu với chúng tôi.

Kính thư :

Hoàng Cao Khải

 

Thư  2: Thư trả lời của Cụ Đốc Tít

  Khởi nghĩa cần vương lĩnh Hải – An Đề đốc Mạc Đăng Tiết ( tên tự của cụ Đốc tít ) 

Kính trả lời quan Tổng đốc họ Hoàng tỉnh Hải Dương – Quảng An các hạ.

Tiết tôi được thư của Ngài cho biết: Phàm là làm việc gì cũng phải dựa theo thời thế và vận mệnh. Đó là ý nghĩ của Ngài, ý nghĩ đó giống như 2 câu thơ của ông Đặng Tất

“Đồ Điếu gặp thời nên nhẹ bước.

          Anh hùng lỡ vận cũng khoanh tay”

Tuy ông Đặng Tất không thành công, nhưng ông cũng dám chống quân Minh đến kỳ cùng, được lưu danh sử sách. Còn ông thì sao? so với ông Đặng Tất thì thế nào? sẽ chờ dư luận và thời gian trả lời. Tôi không cần phải tranh luận nữa. Duy có một điều là ý nghĩ của tôi khác với ý nghĩ của Ngài. Tôi cho rằng đã là anh hùng thì thời thế nào cũng tạo được, đã là tuấn kiệt thì vận mệnh nào cũng làm nên. Ngài bảo công việc của tôi là công việc lấp biển, vá trời thì thành công là hiếm có. Vâng chim sẻ con chuyền từ cành này sang cành nọ, lại dám cười con chim đại bàng hễ cất cánh bay là bay từ trời bắc xuống biển nam, hai tư tưởng đó có khác xa nhau thực. Vả chăng Ngài cũng theo học chữ thánh hiền, theo con đường khoa cử, như Khổng Tử nói: “ Sát thanh thành nhân ”. Mạnh Tử nói: “ Xả sinh thủ nghĩa “ chắc ngài cũng chưa quên, hay Ngài cũng cho những câu nói ấy là hoang đường. Còn tôi thì cho dù phải hy sinh đến tính mệnh, nhưng làm thế nào mà xây nên nhân, nên nghĩa thì tôi cũng làm. Trong lịch sử Đại việt đã 3 lần chiến thắng quân Nguyên, mười năm bình định quân Minh, hay đánh Tống, đuổi Thanh, tôi chỉ biết một lòng phò Vua giúp nước, nguyện hy sinh vì quê hương đất nước, nguyện noi gương các vị tiên liệt, tiền bối đó.

Vả chăng Vua Hàm Nghi tuy đã xuất bôn, đó là một việc xử biến, phải tòng quyền, ra đi để lại về, lui để mà tiến, tôi rất khâm phục lắm thay. Vì tôi cũng không phải là phường giá để treo áo, túi để đựng cơm, mà phải khom lưng qùy gối, để cầu lấy ấm no. Muốn có ấm no thì phải tự mình làm lấy mà ăn.  Tôi tặng Ngài vần thơ:

“ Nên tôi tay kiếm tay cờ

Thẳng lưng mà bước, ngẩng đầu trượng phu

Còn non, còn nước, còn dài

Còn người chí khí, còn người đồng tâm ”.

Nếu ngài cho ý nghĩ của tôi là phải lẽ, thì ngài sẽ là người đồng tâm, đồng chí với tôi và chúng ta sẽ cùng nhau gặp gỡ chung một tuyến đường.

Kính chúc Ngài khang cường, cũng mong ngài cho biết ý kiến.

Kính thư:

Mạc Đăng Tiết

 

Với chí khí khảng khái, phẩm chất anh hùng bất khuất, thà hy sinh của cụ Đốc Tít để chiến đấu vì nước, vì dân. Vì vậy mà Hoàng Cao Khải không thể dụ dỗ được, nên đã nghĩ ra nhiều mưu gian quỷ kế để phá hủy đốt cháy làng xóm, nhà thờ, đình chùa, lăng mộ, tàn sát hàng nghìn bà con, dòng họ Nguyễn gốc Mạc quê tôi và những vùng phụ cận, cùng những người đi theo nghĩa quân, hoặc giúp đỡ cho nghĩa quân chống Pháp.

 

Sau đây là bức thư thứ 3: Tối hậu thư của Hoàng Cao Khải

Kính trả lời dưới ngọn cờ quan Đề đốc họ Mạc.

Nhận được thư ông trả lời, biết ông là người anh hùng, khảng khái, có chí khí, trước sau như một. Nhưng tôi thiết nghĩ ông có thể bảo vệ được toàn quân, nhưng ông không thể bảo vệ được toàn dân? Người trượng phu đã làm việc gì cần cân nhắc về mọi mặt. Về phần tôi chưa thắng được lúc này. Nhưng tôi sẽ dùng cường quyền, bạo lực, trước mắt có thể thi hành một cách mà ông không thể chống đối lại được. Đó là tôi lấy danh nghĩa quan Tổng đốc của địa phương này, sức cho 72 xã, huyện Hiệp Sơn, phủ Kinh Môn, mỗi xã chọn 30 thanh  niên cường tráng đem đủ mai, cuốc, thuổng, dao, gươm đao, giáo mác tới làng Lưu Thượng của ông, cùng với quân đội trang bị khí giới vây chặt, phát quang cả làng, bắt hết họ hàng và những người thân thích nhà ông, nếu ai chống đối thì bắn chết tại chỗ. Còn cửa nhà dân cư thì đốt hết, phá hết cây cối tre, cau thì đào tận gốc, trốc tận rễ, san phẳng thổ cư thành bình điền. Kế hoạch này tuy là tàn bạo, nhưng tôi thì làm bất cứ việc gì để thắng được đối phương thì tôi phải làm, không thể nào khác được. Nếu ông cho lời nói của tôi là phải thì ông mau suy nghĩ hồi tỉnh, ý ông thế nào cho tôi được biết ngay. Tôi sẽ đón tiếp ông ở địa điểm rất long trọng.

Kính thư:

           Hoàng Cao Khải       

 Do cuộc chiến đấu không cân sức, địch cắt đường tiếp tế lương thực và vũ khí đạn, thuốc cứu chữa thương bệnh binh, và đầu độc nguồn nước. Đồng thời địch còn dùng thủ đoạn vô cùng thâm độc hèn hạ đốt phá san phẳng làng mạc, tàn sát con cháu dòng tộc họ Nguyễn gốc Mạc và bà con quanh vùng. Vì vậy cùng với bối cảnh chung của cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy đã thất bại. ( Nhưng đây là một thành tích của tay sai Tổng đốc Hoàng Cao Khải để dâng lên quan thầy Pháp ).

THAM KHẢO THÊM:

Đốc Tít