Họ Hoàng ở xã Đông Sơn, huyện Đô Lương, Nghệ An

ọ Hoàng Đông Sơn là một họ lớn ở Đô Lương, Nghệ An, qua trên 300 năm hình thành và phát triển, đến nay đã truyền đến đời thứ 13. Thuỷ tổ họ Hoàng ở đây là cụ Hoàng Phúc Đặc cháu Đức Triệu tổ Mạc Mậu Giang (con thứ 14 Vua Mạc Phúc Nguyên), và bà Vũ Thị Kiệm (vợ thứ 5) ở Diễn Kim, Diễn Châu, Nghệ An. Cha là Hoàng Phúc Hải sinh được 6 con trai và ngài là con thứ ba. Khoảng 1670 có biến động gia đình phải ly tán mỗi người một nơi. Ngài ngược Lường (Đô Lương) đến khai khẩn lập ấp ở xứ Vệ Bàn Kim thuộc làng Đông Trung. Nhờ căn cơ làm ăn, đến đời thứ ba (cụ Hoàng Văn Ngàn) đã trở thành gia đình giàu có nhất làng. Đời thứ tư, là 4 vị tổ của 4 chi họ Hoàng. Các cụ đều là những người thành đạt. Cụ Hoàng Văn Thanh (tổ chi I) là một võ tướng được sắc phong “Phấn lực tướng quân Bá hộ hầu”. Cụ Hoàng Văn Hân (tổ chi II) ghét chốn quan trường, chăm lo nghề nông, giàu có nhất làng. Cụ Hoàng Văn Thiêm (tổ chi III) có công khai hoang được phong chức “Doanh điền Phó sứ”. Cụ Hoàng Văn Đương (tổ chi IV) giữ chức Huyện thừa. Các đời sau đều có người đậu đạt, có nhiều công trạng về cả văn và võ.

Trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội, ông Hoàng Dịnh là một chiến sĩ cách mạng bị cầm tù và chết trong tù, gần 200 con cháu tham gia quân đội, nhiều người lập công xuất sắc, cả họ có 31 liệt sĩ, 5 thương binh, 1 bà mẹ anh hùng. Thiếu tướng Hoàng Kiện là một người nổi tiếng về cầm quân, đặc biệt là tính liêm khiết trong công tác hậu cần. Nhiều người là cán bộ chủ chốt trong các cấp uỷ Đảng, chính quyền ở xã, tỉnh, Trung ương. Ông Hoàng Từ, Tỉnh uỷ viên Nghệ An, Bí thư Đảng uỷ Công ty Gang thép Thái nguyên, Uỷ viên thường trực Liên hiệp xã TW. Đặc biệt, trong ngành giáo dục nhiều người là cán bộ giảng dạy gương mẫu. Ông Hoàng Quý, ông Hoàng Xuân Nam là những điển hình tiêu biểu.

Đến nay, Họ Hoàng ở xã Đông Sơn có trên 300 hộ, ngoài ra còn có các nhánh ở Yên Sơn, Văn Sơn, Lạc Sơn. Riêng ở Hà Nội có trên 30 hộ, nếu kể cả phụ nữ thì có 50 hộ.

Hoàng Xuân Đồng