- Đang online: 1
- Hôm qua: 476
- Tuần nay: 11978
- Tổng truy cập: 3,266,091
“THƯỢNG GIA HẠ KIỀU” NHÀ TRÊN CẦU, THỜI MẠC VÀ CẦU NGÓI THANH TOÀN, HUẾ HIỆN NAY
- 1429 lượt xem
“Thượng gia hạ kiều”, nghĩa là “nhà trên cầu”; là một loại cầu khá phổ biến thời Mạc. Riêng dưới thời vua Mạc Mậu Hợp, chỉ theo văn bia ghi lại đã có 10 cầu. Đây là một loại cầu rất tiện lợi cho dân chúng, trong một khu vực lắm mưa, nhiều nắng, lại hay mưa đột ngột, người đi đường rất cần chỗ trú, nghỉ ngơi.
Sau đây là trích đoạn bài văn bia “Tu tạo cầu, sửa chùa Trùng Nghiêm” ca ngợi sự tiện lợi, ích dụng của “thượng gia hạ kiều”:
“Nay chùa Trùng Nghiêm của làng Giao Tất, ấp Gia Lâm là nơi có dấu tích cổ, cảnh trí thanh. Một tòa lâu đài xum xuê xây dựng trước mặt, bên phải lại có đình Kỳ Dương, bạn thơ rượu trong làng hội họp ở đấy. Phía trước là một dải nước sát nối đường Thiên lý, trên có cầu. Tuy vậy quy mô nhỏ hẹp, người qua lại chưa được thỏa mãn. Nay có các tín sãi là Bùi Doãn Lộc, Dương Doãn Địch cùng phát lòng thiện, khôi phục cho dẹp hơn trước. Phía trên thì bắc xà lợp mái, phía dưới thì lát đá làm sàn. Khởi công vào ngày 9 tháng 2 năm Diên Thành 4 (1581), đến ngày 5 tháng 5 thì hoàn thành. Chưa có mây sao có rồng, chưa có ráng sao có cầu vồng. Mỗi khi ngắm sóng gợn, lúc nhìn nước lặng, như đi đường bằng phẳng trong không, soi bóng mồn một. Khách qua lại đề thơ, thi nhân mang rượu đến thưởng ngoạn. Người lọng dù, ngựa xe nghỉ ngơi, tiện lợi cho mọi người buôn bán. Hành khách ngại gió mưa, ẩn trú rất tốt. Sải vãi đi lễ Phật, sĩ tử thưởng xuân. Kẻ qua người lại thấy lợi lạc….. Ngày lành, tháng giêng năm Bính Tuất, Đoan Thái thứ hai 1586, đồng tiến sỹ xuất thân khoa Tân Mùi, 1571, Ngô Tào soạn văn bia” (PGS. TS. Đinh Khắc Thuân: Văn bia thời Mạc, NXB Hải Phòng, 2010, tr.403-404.)
Đầu tháng 11-2009, hoạ sỹ Đặng Mậu Tựu, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên-Huế, có mời chúng tôi vào làm việc. Tranh thủ thì giờ, anh Triều Nguyên chở xe máy, đem tôi đi tham quan cầu ngói Thanh Toàn-một danh thắng, đã được đọc từ lâu mà chưa được thấy,
Cầu ngói Thanh Toàn bắc qua sông An Cựu, làm theo kiểu “thượng gia hạ kiều”, được xây dựng vào năm 1776, nghiã là cách đây 233 năm. Cầu bằng gỗ, lợp ngói ống, gồm 7 gian. Trong lòng, dọc hai bên “nhà -cầu” là hai dãy phản gỗ đóng nối tiếp liền nhau, khách có thể ngồi, cũng có thể nằm nghỉ trên đó. Gian giữa là bàn thờ người có công cung tiến tiền của để làm cầu. Bà tên là Trần Thị Đạo, người làng Thanh Thuỷ Chánh, vợ một vị quan lớn của xứ Thuận Hoá. Các mô típ trang trí đều giữ đúng phong cách kíên trúc truyền thống. Trên các bờ mái ,đắp nổi các biểu tượng “long , nguyệt, hoa, điểu”. Ơ các góc mái đắp nổi đầu đao cách điệu.
Là một công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, cầu ngói Thanh Toàn đã được Nhà nước công nhận di tích cấp quốc gia vào năm 1990. Và không phải chỉ có thế, đồng thời, cầu Thanh Toàn còn cho ta thấy những ứng xử văn hoá đẹp của tổ tiên .
Việc cung tiến làm cầu để nhân dân qua lại thuận tiện khỏi phải đò giang cách trở, xưa nay vẫn được coi là làm phúc. Đặc biệt đây là “thượng gia hạ kiều”, ngôi nhà trên sông, với phản gỗ rộng mát có ý mời khách qua đường nghỉ ngơi , ngắm sông nước, hưởng gió mát; sau một chặng đường nắng nôi, mệt nhọc. Cứu giúp người để làm phúc, không quan tâm đến sự trả ơn, đó là một cách ứng xử văn hoá đẹp . Hơn 200 năm qua với cầu Thanh Toàn, bà Đạo đã làm vui , làm phúc cho biết bao nhiêu người qua đường, qua sông?
Mặt thứ hai, đứng về phía chúng ta, mọi người luôn nhớ ơn Bà. Bàn thờ trên cầu là một biểu hiện đầy ý nghĩa. Đây cũng là một cách riêng. Ơ nền văn hoá khác , để bày tỏ lòng biết ơn , như trường hợp này, người ta có thể dựng tượng Bà bên cầu. Không thể đứng ở tập quán văn hoá này để khen hoặc chê một tập quán văn hoá khác. Tôi chỉ dám phát biểu cảm tưởng rằng , ở đây, với người Việt, lập bàn thờ hợp hơn, linh thiêng hơn, có chiều sân hơn là chỉ đặt tượng.
Tóm lại, là một công trình kiến trúc nghệ thuât đặc sắc để chúng ta thưởng thức chiêm ngưỡng, cầu Thanh Toàn còn đem lại cho chúng ta bài học quý về ứng xử văn hoá: tình “thương người như thể thương thân”, chăm lo đến mọi người và lòng biết ơn, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.
Hôm nay, được thắp nén hương dâng bàn thờ Bà, được chiêm ngưỡng “thượng gia hạ kiều” Thanh Toàn, chúng tôi biết ơn người xưa, rất cám ơn UBND xã Thuỷ Thanh cùng các cơ quan và bà con đã bảo vệ được và tôn tạo khá trọn vẹn di tích văn hoá nghệ thuật này; đồng thời cũng mong muốn những nét đẹp ứng xử văn hoá như trên, được giới thiệu kỹ, để quan khách quan tâm hơn ./.
1. Cầu Thanh Toàn, Thủy Thanh, Huế hiện nay
2. Cầu Thanh Toàn nhìn từ đầu cầu
Phan Đăng Nhật – Triều Nguyên
Viết bình luận
Tin liên quan
- CHÚC MỪNG NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20/11
- THƯ CHÚC MỪNG NGÀY QUỐC TẾ CÁC NHÀ GIÁO
- Vì sao gần một nửa người Việt cùng mang họ Nguyễn
- HỘI THỀ KHÔNG THAM NHŨNG TẠI HẢI PHÒNG – XUÂN KỶ HỢI 2019
- Người Jing (Việt) Trên Đất Trung Hoa
- HAI BÀI THƠ MẠC ĐƯỜNG CẢM TÁC
- LỜI RĂN CỦA TĂNG QUỐC PHIÊN, TỨ ĐẠI DANH THẦN NHÀ THANH TQ
- THÔNG BÁO HỘI NGHỊ THƯỜNG TRỰC MỞ RỘNG HỘI ĐỒNG MẠC TỘC VIỆT NAM
- Bà Thái Hương – Chủ tịch HĐQT tập đoàn TH: “Chúng ta hãy trân quý Bà mẹ thiên nhiên, Người sẽ cho mình tất thảy”
- HỘI THỀ KHÔNG THAM NHŨNG LÀ DI SẢN QUỐC GIA
- Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) – Tiểu sử và Sự nghiệp –
- Danh sách các chi họ Mạc và các chi họ gốc Mạc ở Nghệ An
- NGHỆ THUẬT THỜI MẠC
- Đoán định lại thân thế Nguyễn Dữ và thời điểm sáng tác “Truyền kì mạn lục”
- CHÍNH QUYỀN NHÀ NƯỚC THỜI MẠC
- LỊCH SỬ ĐIỆN SÙNG ĐỨC TỔ ĐƯỜNG MẠC TỘC VIỆT NAM
- ĐỊA CHỈ MỘT SỐ DI TÍCH NHÀ MẠC VÀ DANH THẮNG CƠ BẢN Ở TỈNH CAO BẰNG
- THÔNG BÁO CỦA HỘI ĐỒNG MẠC TỘC VIỆT NAM VỀ TRANG WEB “ mactoc.com” MỚI.
- HẬU TÁI ĐỊA DANH CÓ TỪ THỜI NHÀ MẠC
- Danh sách các chi họ Mạc và các chi họ gốc Mạc ở Bắc Giang